HARDINXVELD-GIESSENDAM – Bij het monument aan de Sluisweg verzamelden zich donderdagavond 4 mei 2023 enkele honderden mensen ter gelegenheid van Dodenherdenking. Online krant HG24 brengt deze in beeld met een fotopagina. De foto’s zijn gemaakt door de HG24-fotografen ArieJan van Termeij en Peter Donk.
Verschillende kransen zijn gelegd door afgevaardigden. Hier staan burgemeester Dirk Heijkoop en zijn vrouw bij het monument aan de Sluisweg. (Foto ArieJan van Termeij / HG24)
Tekst gaat verder onder foto’s
Kransen zijn gelegd door burgemeester Dirk Heijkoop (CDA) en wethouder Trudy Baggerman (T@B) namens het bestuur van de gemeente Hardinxveld-Giessendam, stichting ‘Oranje Trouw’, de Nederlandse Bond van Wapenbroeders, de Vereniging Oud-Militair Indiëgangers (V.O.M.I.) gelegd door leerlingen van de Regenboogschool, namens de Merwedegijzelaars, een combinatie van de gezamenlijke kerken, het Nederlandse Rode Kruis, afd. Hardinxveld-Giessendam en namens alle scholen in Hardinxveld-Giessendam. Twee leerlingen van het Willem de Zwijgercollege locatie Hardinxveld-Giessendam lazen zelfgeschreven gedichten voor.
Hieronder volgt de speech, die de burgemeester donderdagavond heeft uitgesproken:
Dames en heren, jongens en meisjes,
Bent u, ben jij Nieuwsgierig? Nieuwsgierig naar de ander?
Nieuwsgierig om te weten hoe het is om te leven met een oorlog?
Nieuwsgierig wat het betekent iemand te verliezen in een oorlog?
Nieuwsgierig hoe je te verzetten in een oorlog?
Goed dat wij hier met zoveel mensen bijeen zijn om met elkaar stil te staan bij de oorlogsslachtoffers overal ter wereld. Bij de mannen en de vrouwen die uit verbondenheid met hun medemens en hun land hun levens hebben opgeofferd voor de vrijheid van een ander. En laten we samen herdenken en dankbaar zijn dat wij hier in Nederland in vrijheid kunnen leven.
Een oorlog slaat diepe wonden, wonden die, vaak ongemerkt, nog generaties door kunnen werken. Het is belangrijk om hier oog voor te hebben en, ondanks etniciteit, geaardheid of achtergrond, met elkaar het gesprek aan te gaan en oprechte aandacht voor elkaar te hebben. Nieuwsgierig te zijn!
Hiermee kom ik op het thema van dit jaar van het Nationaal Comité 4 en 5 mei: “Nieuwsgierigheid naar de ander (Over leven met oorlog)” De Tweede Wereldoorlog komt ieder jaar iets verder achter ons te liggen, maar de verhalen, de verschrikkingen, de misdaden en de heldendaden mogen niet vergeten worden.
Voor de eerste generatie is het doorgeven van oorlogservaringen vaak een belangrijke vorm van verwerking en een manier om hun kinderen en kleinkinderen te waarschuwen voor het gevaar van oorlog. Toch moeten we niet vergeten dat er ook juist veel is gezwegen en niet is verwerkt. Volgende generaties geven een eigen duiding aan het oorlogsverleden op basis van de verhalen die zij hebben doorgekregen en gedrag dat zij zagen van hun ouders of grootouders.
Zo zijn de effecten van oorlog nog steeds merkbaar in het leven van veel mensen, zowel voor de direct betrokkenen als voor hun partners, kinderen, kleinkinderen en andere familieleden. Jongere generaties dragen ook de ervaring van recentere oorlogen met zich mee – dichtbij of ver weg.
De verschrikkingen in Oekraïne hebben wij allemaal op ons netvlies staan, mensen die huis en haard achter zich hebben moeten laten om in een ander, vreemd land veiligheid en een nieuw bestaan te zoeken. Ik heb heel veel waardering voor inwoners van ons dorp die voor hen veiligheid en onderdak mogelijk hebben gemaakt en hulp hebben geboden om, vaak getraumatiseerde, mensen een veilig thuis te bieden.
En ook bewondering voor de Oekraïners en andere vluchtelingen die met alle herinneringen toch een nieuw bestaan proberen op te bouwen met welk perspectief dan ook.
Met het jaarthema “Nieuwsgierigheid naar de ander (Over leven met oorlog)” blijft er hopelijk aandacht voor de gevolgen van oorlog op individuen, families en de samenleving en met name op de impact hiervan op de volgende generaties: hoe ontwikkelen herinneringen zich van de eerste naar volgende generaties? En wat heeft dit voor betekenis voor opvattingen over vrijheid en onvrijheid?
Blijven wij nieuwsgierig! Of durven wij zelfs gebeurtenissen in twijfel te trekken?
Het jaarthema 2023 is geschreven door Natascha van Weezel. Zij is een Joodse vrouw van wie al haar grootouders de oorlog hebben overleefd; door onder te duiken, door te vluchten naar het buitenland, door te bluffen hebben haar opa en oma het kamp overleefd. Na de oorlog ging iedereen ‘gewoon’ door met hun leven. Toch hadden deze gebeurtenissen grote invloed op het leven van de schrijfster, die leidden tot onzekerheid, angst en zelfs anorexia. Uiteindelijk werd vastgesteld dat de zwartheid die de grootouders bij zich droegen en de nachtmerries die zij hadden ten gevolge van alle meegemaakte verschrikkingen, gevoeld en gehoord zijn door hun kleindochter. Zij is zo dus de derde generatie die last heeft van de oorlog.
Dichtbij, in ons eigen dorp, hebben wij ook verschrikkelijke gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Ook uit HG zijn Joden weggevoerd en vermoord in de vernietigingskampen. En denk ik bijvoorbeeld aan het bombardement Buldersteeg op nieuwjaarsdag 1945 met veel, ook jonge, slachtoffers. En kennen we allemaal de grootscheepse razzia op 16 mei 1944 als vergeldingsactie op de liquidatie van twee landwachters: het verschrikkelijke verhaal van de Merwedegijzelaars. De luchtaanval op scheepswerf de Merwede op 16 september 1944 en de bombardementen op 29 januari 1945 bij de spoorwegovergang. Deze acties hadden bij elkaar tientallen slachtoffers tot gevolg. Bij al deze locaties vindt u informatieborden met het verhaal.
Ik ben dan ook trots op dit herdenkingsplein waar wij vandaag bijeen zijn; met het oorlogsmonument, de gedenkstenen en het prachtige drieluik monument voor de Merwedegijzelaars. En het bloemenperkje met witte anjers als blijk van erkenning en waardering voor de Nederlandse Veteranen.
Sinds enkele jaren ga ik op 19 april samen met mijn collega’s van Sliedrecht en Altena naar de indrukwekkende Herdenking van Kamp Amersfoort waar de Merwedegijzelaars gevangen hebben gezeten. Namens de gemeenten leggen wij daar een gezamenlijk bloemstuk. Wees ook nieuwsgierig en ga eens op bezoek in het indrukwekkende museum van het Kamp.
Ik kom graag weer even terug op het jaarthema “Nieuwsgierigheid naar de ander (Over leven met oorlog)” van Natascha van Weezel. De schrijfster stelt dat er gesproken moet worden over de oorlog. Je kunt je afschuwelijke herinneringen niet uitwissen en zo proberen de nieuwe generaties niet te ‘belasten’ met jouw pijn. Het komt nl. als een boemerang terug.
Zij vindt dat de gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog centraal moeten blijven staan bij het herdenken. Maar we zouden het volgens haar óók moeten hebben over alle vormen van onderdrukking, oorlogen, misstanden, en verzetsdaden. Hoe zijn deze mensen en de mensen die slachtoffer zijn, nu en in het verleden, beïnvloed door wat ze hebben meegemaakt?
Wat zijn de persoonlijke verhalen van al díe ‘oude’ en ‘nieuwe’ Nederlanders? En op wat voor manier worden deze herinneringen nu overgedragen aan hún kinderen en kleinkinderen?
Haar grootste wens is uiteindelijk dat we meer naar elkaar blijven omkijken en oprechte interesse en nieuwsgierigheid in elkaar tonen, ongeacht afkomst, etniciteit of religie. Dat we verder kijken dan onze eigen vierkante meter.
Haar verhaal en gedachten erachter hebben mij diep geraakt en ik kan niet anders dan het volmondig met haar eens zijn.
Drie weken geleden ben ik, samen met leden van Oranje Trouw en leerlingen van Christelijke Basis School De Regenboog op de begraafplaats aan het Kromme Gat geweest om de graven te eren van de oorlogsslachtoffers aldaar. Wij bezoeken ieder jaar zo een begraafplaats in Hardinxveld-Giessendam. Enkele persoonlijke verhalen werden weer verteld, zodat deze voort kunnen leven via onze kinderen. Want de Tweede Wereldoorlog is intussen alweer 78 jaar geleden, lokale veteranen uit die tijd leven niet meer. Dit jaar wordt er daarom een krans voor alle veteranen in ons dorp geplaatst.
Dames en heren, jongens en meisjes, morgen mogen wij samen onze vrijheid vieren! Laten wij stil staan bij hen die niet in vrijheid mogen leven en bij hen die nog dagelijks moeten leven met de onvrijheid van ooit, van zelfs generaties terug. En, ik kan het niet genoeg benadrukken, laten wij omkijken naar een ander, belangstelling hebben voor elkaar en elkaars mening en het gesprek met elkaar blijven aangaan.
Ik roep u allen op nieuwsgierig naar de ander te zijn!
Ik dank u wel.
Dirk Heijkoop
burgemeester gemeente Hardinxveld-Giessendam